Słyszymy czasem, że sąd nie udzielił komuś rozwodu i zastanawiamy się dlaczego? Szczególnie jest to interesujące,  gdy małżonkowie nie mieli wspólnych małoletnich dzieci. O tym, kiedy posiadanie dzieci może być powodem odmowy rozwodu wspominałam w tym artykule: 3 przesłanki negatywne, czyli kiedy sąd nie da Ci rozwodu? Część I. Dobro małoletnich dzieci a rozwód.

Być może, w sytuacji o której wspominam, przyczyną było to, że rozwód byłby – w ocenie sądu – sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

W dzisiejszym wpisie postaram Ci się wyjaśnić, co to takiego?

Czym są zasady współżycia społecznego?

W przepisach niestety nie znajdziemy definicji tego pojęcia, dlatego by odpowiedzieć na to pytanie musimy sięgnąć do orzecznictwa, które na przestrzeni lat starało się wielokrotnie określić tę kwestię. Wynika z niego, że są to zarówno normy moralne, zawierające reguły postępowania między ludźmi, jak i obyczajowe.

Rola zasad współżycia społecznego polega na synchronizowaniu przepisów prawa z nakazami moralności i obyczajów.  Mają one za zadanie niejako uelastycznienie prawa i rozciągnięcie możliwych przypadków odmowy orzeczenia rozwodu na inne sytuacje niż dobro wspólnych małoletnich dzieci.

Kiedy rozwód jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego?

Oceny, czy wskutek rozwodu dojdzie do naruszenia zasad współżycia społecznego należy oceniać przez pryzmat zasad humanitaryzmu. Uwzględniając jednocześnie czas trwania małżeństwa, sytuację obojga małżonków, ich wiek, stan zdrowia, zdolność do pracy, jak również zdolności każdego z nich do zaspokajania osobistych potrzeb.

W konkretnym wypadku, w grę wchodzić może np. interes i dobro współmałżonka lub innych osób np. dziecka jednego z małżonków.

Dobro małżonka a sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego

Przykładowo, o sprzeczności orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego możemy mówić zwłaszcza wówczas, gdy jeden z małżonków jest nieuleczalnie chory, wymaga pomocy moralnej i materialnej współmałżonka i rozwód stanowiłby dla niego rażącą krzywdę. Co istotne, nie chodzi o chorobę wywołaną przez samego małżonka, np. alkoholizm, uzależnienie od hazardu itp.

Jak wskazał sąd, niezgodne z zasadami współżycia społecznego byłoby też uznanie, że nieuleczalna choroba małżonki, po kilkudziesięciu latach pożycia małżeńskiego, stanowi ważny powód rozkładu pożycia małżeńskiego w sytuacji, kiedy stan małżonki wymaga przyczyniania się ze strony współmałżonka w miarę swych możliwości do ulżenia jej losowi i okazywania jej pomocy nie tylko materialnej, ale i moralnej, tak aby małżonek był dla niej podporą psychiczną w cierpieniach.

Sprzeczność taka może zachodzić też wtedy, gdy rozwód prowadziłby do rażącego pokrzywdzenia niewinnego małżonka sprzeciwiającego się rozwodowi, albo gdy przeciwko orzeczeniu przemawiają poważne względy społeczno-wychowawcze, które nie pozwalają na to, by orzeczenie rozwodu sankcjonowało stan faktyczny powstały na tle złego traktowania i złośliwego stosunku do współmałżonka lub dzieci albo innych przejawów lekceważenia instytucji małżeństwa i rodziny lub obowiązków rodzinnych. Innymi słowy, np. niedopuszczalnym jest, aby przez udzielenie rozwodu dochodziło do usankcjonowania (aprobaty) szczególnie rażąco nagannego postępowania małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia.

Jeśli więc np. żona całe życie zajmowała się tylko domem i wychowaniem dzieci, a zatem nie pracowała, a jej szanse na uzyskanie pracy także ze względu na stan zdrowia są niewielkie, to mąż który chce rozwodu, bo znalazł młodszą partnerkę, w konkretnych okolicznościach, może takiego rozwodu nie uzyskać, chyba że chce tego także żona.

Co istotne, sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego z reguły nie zachodzi jednak, gdy małżonek sprzeciwiający się rozwodowi ponosi wyłączną winę rozkładu pożycia albo gdy przy wspólnej winie brak podstaw do przyjęcia, że wina małżonka, który żąda rozwodu, jest znacznie cięższa.

Dobro innych osób a sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego

Za sprzecznością rozwodu z zasadami współżycia społecznego może też przemawiać ujemny stosunek do dzieci.

Ma to znaczenie, gdy nie można zastosować przesłanki dobra wspólnych małoletnich dzieci. Sytuacja może dotyczyć w tym wypadku małoletniego dziecka jednego z małżonków, które pochodzi z innego związku. A konkretniej, więzi uczuciowej, jaka nawiązała się między tym dzieckiem a małżonkiem rodzica, zbliżonej do więzi z rodzicem biologicznym. To samo odnosić się może do małoletniego dziecka, które znajduje się w rodzinie zastępczej rozwodzących się małżonków.

Należy też pamiętać, że zasady współżycia społecznego nie ograniczają obowiązków rodziców tylko do okresu małoletności ich dzieci ani też nie wyłączają możliwości negatywnej oceny moralnej skutków rozwodu, gdy status quo w sytuacji małoletnich dzieci zostaje zachowany. Chodzić tu może zwłaszcza o stosunek do dzieci pełnoletnich, lecz jeszcze nie samodzielnych i potrzebujących pomocy rodziców (np. przewlekle chorych), jak również o inne sytuacje, w których rozwód nie mógłby wprawdzie spowodować dalszego pogorszenia warunków życiowych dzieci, ale prowadziłby do wyników z punktu widzenia moralnego rażąco niepożądanych.

Jeżeli zatem zostanie ustalone, że małżonek żądający rozwodu zaniedbuje w sposób rażący swe obowiązki rodzicielskie, przerzucając ten ciężar na drugiego małżonka albo na inne osoby lub organy pomocy społecznej, żądanie rozwodu może się okazać sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, choćby nawet orzeczenie rozwodu nie powodowało dalszego pogorszenia sytuacji wspólnych małoletnich dzieci małżonków.

***

Jeśli zamierzasz powołać się na opisaną przeszkodę, to pamiętaj, że musisz ją udowodnić przed sądem. Sąd nie będzie poszukiwał za Ciebie dowodów, które potwierdzą przedstawione przez Ciebie okoliczności świadczące, że rozwód będzie sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Jeśli nie masz pewności jak postępować, skorzystaj z pomocy doświadczonego prawnika, który rozwieje wszelkie wątpliwości i odpowie na Twoje pytania. Podpowie też, co zrobić w konkretnej sytuacji, a także pomoże Ci przejść przez proces rozwodowy w sposób, który będzie dla Ciebie najkorzystniejszy.

***

Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy lub indywidualnej konsultacji skontaktuj się ze mną.

***

Jeżeli spodobał Ci się ten artykuł lub uważasz go za wartościowy, to będzie mi bardzo miło, jeśli podzielisz się nim z innymi. Daj mi znać w rozwiązaniu jakich problemów mogę Ci jeszcze pomóc.

A po więcej prawniczych ciekawostek zapraszam Cię też na Facebooka i Instagram.