To pytanie zadaje sobie wiele osób. Często się z nim spotykam. Albo raczej z błędnym wyobrażeniem na temat tego, co właściwie taka intercyza daje. 

Zasadniczo, umowa majątkowa małżeńska, pozwala dosyć elastycznie sterować majątkiem współmałżonków. Na jej podstawie można ustanowić rozdzielność majątkową. Ale także np. poszerzyć majątek wspólny o składniki, które normalnie stanowiłyby nasz majątek osobisty. Wspominałam o tym tutaj: Wady i zalety intercyzy. Czy taka umowa się opłaca?

Na jej temat krąży też wiele różnych informacji, często zupełnie sprzecznych. Także taka, że gdy na horyzoncie pojawi się komornik, to wystarczy jedynie podpisać odpowiedni rodzaj takiej umowy by uchronić majątek od egzekucji długów. Ale czy faktycznie tak jest?

Czy intercyza zawsze chroni Cię przed długami małżonka? W jakim zakresie?

Dowiesz się z tego artykułu.

Wspólność majątkowa małżeńska a intercyza

Gdy dochodzi do zawarcia małżeństwa pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa małżeńska. 

Mamy wówczas do czynienia tak naprawdę z aż z trzema majątkami:

• majątkiem wspólnym małżonków. W jego skład wchodzi w zasadzie wszystko, co zostanie nabyte przez małżonków w czasie pozostawania w związku małżeńskim; 

oraz 

• dwoma majątkami odrębnymi (osobistymi) każdego z nich tzn. majątkiem osobistym żony i majątkiem osobistym męża. Do majątku osobistego każdego małżonka przynależą rzeczy i prawa nabyte przed ślubem oraz niektóre nabyte po ślubie jak np. spadek, czy darowizna.

Zasada ta jednak może ulec zmianie, jeśli dojdzie do podpisania intercyzy. To umowa podpisywana w formie aktu notarialnego. Na jej podstawie dochodzi do zmiany ustroju majątkowego obowiązującego w małżeństwie. Umowa taka może go wyłączyć (doprowadzić do rozdzielności majątkowej) lub też go zmodyfikować.

O tym, jakie warianty są możliwe i co oznaczają pisałam w tym miejscu: Wady i zalety intercyzy. Czy taka umowa się opłaca?

Ale system majątkowy obowiązujący pomiędzy małżonkami decyduje nie tylko o tym kto staje się właścicielem określonych składników majątkowych, ale także ma wpływ na zakres odpowiedzialności każdego z małżonków za długi w małżeństwie – także tego drugiego małżonka, który długu nie zaciągał.

Generalna zasada jest taka, że dług powinna spłacić osoba, która doprowadziła do jego powstania. Inaczej jednak może być w małżeństwie. Przepisy prawa dają bowiem wierzycielowi możliwość sięgnięcia do Waszego majątku wspólnego, nawet wtedy gdy dług został zaciągnięty jedynie przez męża lub żonę. 

Czasami zatem egzekucja może być prowadzona jedynie z majątku osobistego małżonka – dłużnika i określonych składników Waszego majątku wspólnego jak np. jego wynagrodzenia za pracę. Innym razem, obejmie także cały ten majątek. W jeszcze innych wypadkach, może dotyczyć calego Waszego majątku, zarówno wspólnego, jak i obu majątków osobistych. 

By ustrzec się przed tym, i uchronić konkretne składniki majątkowe, np. mieszkanie, wiele osób decyduje się na podpisanie określonej intercyzy, uznając że jej zawarcie załatwi sprawę. Czy słusznie?

Czy intercyza chroni przed długami?

Niestety to zależy. Przede wszystkim od:

1. rodzaju takiej umowy,
2. daty jej podpisania,
3. tego czy wierzyciel został o niej poinformowany,
4. sposobu powstania zobowiązania, ale też tego,
5. czy jest to dług firmowy, czy też nie.

Rodzaj intercyzy a odpowiedzialność za długi współmałżonka

Wiele osób decyduje się na ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej by uchronić się przed egzekucją z majątku wspólnego. I faktycznie, w pewnych przypadkach, rzeczywiście takie zabezpieczenie będzie miało miejsce. Wyjaśnię to poniżej. 

Natomiast w przypadku rozszerzenia wspólności lub jej ograniczenia odpowiedzialność za długi będzie taka sama jak przy “normalnych” zasadach odpowiedzialności. Będzie bowiem dalej istniał majątek wspólny, z którego może być prowadzona egzekucja w określonych sytuacjach (np. gdy małżonek wyraził zgodę na jakieś zobowiązanie).  

Rozszerzenie wspólności istotne jest jednak w kontekście możliwości ochrony majątku osobistego (który może być przecież częściowo włączony do majątku wspólnego, a przez to ochroniony przed egzekucją, gdy to z niego może być prowadzona np. z tytułu czynów niedozwolonych). 

By dowiedzieć się jak wygląda odpowiedzialność w takiej sytuacji, odsyłam Cię serdecznie do moich wcześniejszych artykułów: Odpowiedzialność za długi małżonka, czyli czy komornik może zająć samochód żony za długi męża?

Trzeba jednak mieć na uwadze, że jeżeli dług powstał przed rozszerzeniem wspólności (przed podpisaniem takiej intercyzy), to wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden małżonek, może dalej żądać zaspokojenia także z tych przedmiotów majątkowych, które należałyby do majątku osobistego dłużnika, gdyby wspólność majątkowa nie została rozszerzona.

Oznacza to, że nie da się uciec przed istniejącymi długami, obejmując majątek osobisty wspólnością majątkową małżeńską – co ma miejsce właśnie w sytuacji podpisania intercyzy rozszerzającej wspólność. 

No a jak to jest w przypadku rozdzielności majątkowej? Twoje położenie będzie zależeć przede wszystkim od tego, z jakim długiem mamy do czynienia. To znaczy, czy jest to dług związany z działalnością gospodarczą któregokolwiek z małżonków, czy też nie.

Skupmy się najpierw na tej drugiej sytuacji.

 

Rozdzielność majątkowa a długi nie związane z działalnością gospodarczą

 

Kiedy intercyza wyłącza odpowiedzialność majątkiem wspólnym?

Najpierw trzeba odpowiedzieć sobie na pytanie kiedy zaistnieje potencjalna możliwość prowadzenia przez wierzyciela egzekucji z majątku wspólnego małżonków. 

Otóż może mieć to miejsce wtedy, gdy jako współmałżonek wyraziłeś zgodę na zawarcie jakiejś umowy. Wówczas odpowiedzialność obejmie Wasz majątek wspólny oraz majątek osobisty tego z małżonków, który złożył podpis na umowie.

W pewnych jednak sytuacjach, właśnie rozdzielność majątkowa wyłącza egzekucję z majątku wspólnego. 

Ale żeby taka intercyza uchroniła Wasz majątek wspólny przed jego zlicytowaniem istotne są 2 kwestie:

1) data, kiedy doszło do podpisania intercyzy – tj. zobowiązanie powstało PO tej dacie

2) fakt, czy wierzyciel miał tego świadomość – został poinformowany o podpisaniu intercyzy

Innymi słowy, jeśli w czasie małżeństwa najpierw podpisano np. umowę pożyczki, a dopiero potem intercyzę, to rozdzielność majątkowa małżeńska nie uchroni Waszego majątku wspólnego przed długiem. Kolejność powinna być odwrotna. Intercyzy nie można też podpisać z datą wsteczną.

Dodatkowo, wierzyciela należy powiadomić o tym fakcie oraz jej rodzaju. Aczkolwiek nie trzeba informować go o treści umowy majątkowej małżeńskiej.

Nadto, oba te warunki muszą być spełnione łącznie. Inaczej intercyza będzie bezskuteczna i nie będzie można się na nią powołać względem wierzyciela. 

Jak poinformować wierzyciela o intercyzie?

Przede wszystkim musisz wiedzieć, że w przypadku sporu na tym tle, to na Tobie będzie spoczywał ciężar udowodnienia, że miało to miejsce. Dlatego warto udokumentować ten fakt. Na przykład poprzez wprowadzenie stosownego zapisu w treści podpisywanej z wierzycielem umowy. 

Wyjątek stanowi zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej wyrokiem sądu. Skutki takiego zniesienia dotykają wierzycieli małżonków bez potrzeby oddzielnego informowania ich o takim wyroku.

Intercyza a zobowiązania wspólne małżonków

Umowa majątkowa małżeńska nie ma natomiast w ogóle wpływu na zakres odpowiedzialności wówczas, gdy określone zobowiązanie zostanie zaciągnięte przez oboje małżonków. W takim wypadku, za jego spłatę zobowiązani są solidarnie, całym swoim majątkiem. I to niezależnie od ustroju majątkowego, jaki między nimi panuje – ustawowego czy umownego. 

Przykład. Karol i Janina podpisali umowę o rozdzielności majątkowej w czasie małżeństwa. Karol był właścicielem mieszkania, które dostał w spadku zaraz po ślubie, a Janina miała 2 lokaty założone jeszcze przed wstąpieniem w związek małżeński i samochód. Posiadali też wspólne oszczędności, które zgromadzili po ślubie.  Rok po weselu, Janina zgodziła się – za namową swojego męża – na podpisanie umowy pożyczki z bankiem na remont mieszkania Karola, w którym zamieszkali.  Dzięki temu stała się pożyczkobiorcą, podobnie jak jej mąż. Niestety małżonkowie nie wywiązywali się z terminowej spłaty i bank wystąpił na drogę postępowania sądowego, a następnie skierował sprawę do komornika. Czy intercyza uchroni majątek Janiny przed egzekucją? Niestety nie. Komornik może ją skierować do wszystkich powyższych składników majątkowych małżonków. Bo ponoszą solidarną odpowiedzialność za spłatę pożyczki, pod którą się wspólnie podpisali. 

 

Intercyza a zobowiązania w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny

Rodzaj ustroju majątkowego, jaki panuje między małżonkami (np. rozdzielność majątkowa) nie ma też żadnego znaczenia, gdy tylko jeden małżonek zaciąga zobowiązania w celu tzw. “zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny”. To przede wszystkim wydatki na leczenie, żywność czy ubrania, ale również opłaty za media, zakup drobnych przedmiotów wyposażenia domowego oraz wydatki na ich naprawę czy konserwację.

Odpowiedzialni za długi wynikłe z tego tytułu są wówczas oboje małżonkowie. Odpowiadają zarówno majątkiem wspólnym (jeśli taki istnieje), jak i swoimi majątkami osobistymi. Solidarnie. 

Wyłączyć tę odpowiedzialność może prawomocnie orzeczona separacja. Ale także postanowienie sądu, który z ważnych powodów może na żądanie jednego z małżonków zadecydować, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął.

Wyłączenie solidarnej odpowiedzialności wyłącza odpowiedzialność majątkiem osobistym małżonka, który zobowiązania nie zaciągnął, natomiast nie wywiera wpływu na odpowiedzialność majątkiem wspólnym małżonków. Ta dalej ma miejsce. 

Ważne – postanowienie sądu działa jedynie na przyszłość. Nie wpływa na skuteczność zobowiązań powstałych wcześniej. I jest skuteczne względem osób trzecich tylko, jeżeli było im wiadome.

 

Rozdzielność majątkowa a długi związane z działalnością gospodarczą

Czy intercyza chroni przed długami firmowymi małżonka?

Decyzja o zawarciu intercyzy podejmowana jest bardzo często wtedy, gdy jeden z małżonków decyduje się otworzyć swój biznes. Ma to być swego rodzaju zabezpieczenie rodziny w przypadku nietrafionych decyzji gospodarczych albo nieprzewidzianych sytuacji, powodujących problemy finansowe. Bo i w tym wypadku, jeśli do jej podpisania nie dojdzie, to w niektórych wypadkach wierzyciel będzie miał prawo zaspokoić swoje roszczenie również z majątku wspólnego małżonków.

Temat jest jednak dosyć złożony. Inaczej bowiem będzie wyglądała Twoja sytuacja, w przypadku należności „prywatnych” (np. partnera biznesowego), a jeszcze inaczej, gdy o długi upomni się fiskus. Różnić się też będzie, w zależności od tego, czy dług wynika z działalności gospodarczej prowadzonej w formie jednoosobowej firmy, spółki cywilnej, spółki osobowej (np. spółki jawnej), czy spółki z o.o.

Wspomnę w tym miejscu jedynie, że w przypadku długów „prywatnych”, egzekucja z majątku wspólnego może mieć miejsce, gdy:

• dług powstał w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, 
• wynika tzw. czynności prawnej (podpisanej przez Twojego małżonka umowy), a nadto, gdy
• Ty jako małżonek, wyraziłeś zgodę na jego powstanie (np. podpisanie umowy kredytowej z bankiem).  

Po szczegóły odsyłam Cię do obszernego artykułu pt. Twój małżonek prowadzi działalność? Możesz odpowiadać za jego długi.

Ustanowienie rozdzielności majątkowej oczywiście zmienia ten stan. Pod warunkiem, że zobowiązanie powstało PO podpisaniu intercyzy i kontrahent o niej wiedział. Pisałam o tym powyżej. 

Powstaje pytanie, czy wystarczające będzie ujawnienie tej okoliczności (zawarcia intercyzy) w CEDIG w odniesieniu do osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą lub wspólników spółek cywilnych albo w KRS w przypadku spółek.  W przypadku KRS przepisy wyraźnie określają, że nikt nie może się zasłaniać nieznajomością treści wpisu, chyba że mimo należytej staranności nie mógł o nim wiedzieć. Natomiast nie ma takiego odpowiednika w odniesieniu do rejestru CEIDG. Dlatego, w tym ostatnim wypadku z pewnością należy dodatkowo się zabezpieczyć zawiadamiając wierzyciela przed zawarciem kontraktu. 

Odpowiedzialność względem ZUS i Urzędu Skarbowego a intercyza

Tutaj ogólne zasady odpowiedzialności wyglądają jeszcze inaczej. Odpowiedzialność osoby pozostającej w związku małżeńskim obejmuje nie tylko majątek odrębny (osobisty) przedsiębiorcy, ale także majątek wspólny jego i małżonka. I nie jest to uzależnione od jakiejkolwiek zgody współmałżonka. 

Chodzi tu jednak tylko o zobowiązania, które powstały po dacie zawarcia małżeństwa i w czasie istnienia wspólności majątkowej małżeńskiej. 

Czy intercyza cokolwiek zmienia?

Owszem, ale zależy kiedy doszło do jej podpisania. Bo jeśli konkretne zobowiązanie powstało przed jej zawarciem, to niestety Wasza sytuacja nie ulegnie zmianie w porównaniu do tej opisanej już powyżej. Natomiast, jeśli jeśli zobowiązanie względem Urzędu skarbowego lub ZUSu powstało już po, to wówczas egzekucja może dotyczyć majątku osobistego Twojego małżonka prowadzącego działalność. Dyskusyjne jest jednak to, czy należy informować organ o zawarciu tej umowy. A zatem, czy brak takiej informacji przekreśla jej skuteczność. 

Odpowiedzialność współmałżonka pomimo podpisania intercyzy

Istnieje oczywiście też pewien wyjątek. Okazuje się, że współmałżonek może dalej odpowiadać za zobowiązania, które powstały w okresie, w którym małżonek ten stale współdziałał wraz ze swoim małżonkiem w prowadzeniu takiej działalności. Oraz, jeśli osiągnął z tego tytułu korzyść majątkową. 

Więcej znajdziesz na ten temat tutaj: Sprawdź kiedy odpowiesz za długi podatkowe małżonka. 

Intercyza a upadłość

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednej istotnej kwestii.

Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków, pomiędzy nimi powstaje rozdzielność majątkowa. Jeżeli przedtem małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, to zasadniczo ich cały majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Małżonek upadłego może wtedy dochodzić należności z tytułu swojego udziału majątku wspólnym poprzez zgłoszenie swojej wierzytelności w trakcie tego postępowania.

A czy intercyza może wpłynąć na powyższe?

Jeżeli została podpisana w odpowiednim czasie, to tak. Wywoła ona skutek jeśli została zawarta co najmniej 2 lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.

***

Jak widzisz, intercyza jest majątkową umową małżeńską, która nie zawsze zabezpieczy małżonków przed egzekucją długów. Przed podjęciem decyzji o jej podpisie, należy gruntownie przeanalizować wszystkie wady i zalety. A po jej zawarciu, jeżeli odezwie się wierzyciel w pierwszej kolejności ustalić, co to za należność, kiedy doszło do powstania długu (przed czy po intercyzie) i czy wierzyciel miał świadomość istnienia intercyzy. 

Musisz też wiedzieć, że często może dojść do egzekucji nawet, gdy umowa taka istnieje. Przepisy dają taką możliwość wierzycielowi. Istotna jest wówczas szybka reakcja i podjęcie właściwych kroków – bo są też one różne w zależności od Twojej sytuacji prawnej jako małżonka dłużnika. Napiszę o tym już niebawem.

***

Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy lub indywidualnej konsultacji skontaktuj się ze mną.

Jeżeli spodobał Ci się ten artykuł lub uważasz go za wartościowy, to będzie mi bardzo miło, jeśli podzielisz się nim z innymi. Daj mi znać w rozwiązaniu jakich problemów mogę Ci jeszcze pomóc.

A po więcej prawniczych ciekawostek zapraszam Cię też na Facebooka i Instagram.