Jeśli w Waszym małżeństwie obowiązuje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej, po jakimś czasie zapewne pojawi się majątek, będący Waszym majątkiem wspólnym. Jako małżonkowie, posiadacie równe prawa dotyczące tych składników majątkowych.

Co zatem z podejmowaniem decyzji dotyczących tego majątku? Małżonkowie mają to robić wspólnie, czy tez każdy z nich może decydować o losie tych składników samodzielnie? Czyli krótko mówiąc – jak się zarządza majątkiem wspólnym?

W tym artykule postaram się odpowiedzieć na te pytania.

Dowiesz się z niego:

– czym jest zarząd majątkiem wspólnym?

– jakie prawa i obowiązki się z tym wiążą?

– kiedy możesz samodzielnie poodejmować decyzje dotyczące Waszego majątku i jakie są tego skutki?

– czy można jakoś kontrolować taki zarząd majątkiem wspólnym?

– czy są jakieś instrumenty prawne, które wspierają Was w wykonywaniu zarządu tym majątkiem?

Czym jest zarząd majątkiem wspólnym?

Wykonywanie zarządu jest rozumiane jako ogół czynności (zarówno prawnych jak i faktycznych), które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.

Czynności prawne

Przykładowo wymienia się tutaj:

1) czynności, których treścią jest zarówno zobowiązanie się do zbycia prawa majątkowego stanowiącego składnik majątku wspólnego, jak i przeniesienie takiego prawa na inną osobę; ale i nabycie jakiegoś prawa za środki pochodzące z majątku wspólnego;

2)inne czynności rozporządzające, jak obciążenie rzeczy wspólnej użytkowaniem, służebnością, zastawem lub hipoteką;

3)czynności, w wyniku których następuje nabycie własności rzeczy lub innego prawa majątkowego na zasadach wspólności ustawowej;

4) użyczenie rzeczy wspólnej, oddanie jej w dzierżawę albo najem;

5) zaciąganie zobowiązań związanych z majątkiem wspólnym;

6) udzielenie osobie trzeciej upoważnienia do dokonania czynności prawnych w sprawach należących do zarządu majątkiem wspólnym;

7) przeniesienie na inną osobę posiadania rzeczy będącej składnikiem majątku wspólnego (tak Komentarz do art. 36 k.r.o. red. Pietrzykowski 2021, wyd. 7/K. Pietrzykowski, Legalis)

Czynności faktyczne

To z kolei ogólnie rzecz ujmując podejmowanie działań niezbędnych do należytego gospodarowania składnikami tego majątku zgodnie z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniem oraz potrzebami rodziny. Czyli np. podejmowanie decyzji dotyczących modernizacji czy przebudowy wspólnej nieruchomości.

Czynności zachowawcze

Czynności zachowawcze to natomiast działania zmierzające do ochrony majątku przed jego zniszczeniem, uszkodzeniem lub utratą wartości. Czy np. podjęcie decyzji o sprzedaży szybko psujących się rzeczy, ich naprawa, ale tez zawarcie umowy o wykonanie robót zabezpieczających budynek przed uszkodzeniem. To również składanie pozwów np. w celu odzyskania wspólnych wierzytelności albo prowadzących do uzyskania ochrony majątku przed działaniem osób trzecich.

 

Reguły wykonywania zarządu majątkiem wspólnym, czyli jakie prawa i obowiązki się z tym wiążą?

To przede wszystkim obowiązek współdziałania małżonków w zarządzie majątkiem wspólnym oraz uprawnienie każdego z małżonków do samodzielnego wykonywania zarządu majątkiem wspólnym.

Obowiązek współdziałania małżonków

Kodeks rodzinny i opiekuńczy ustanawia ogólną zasadę współdziałania obojga małżonków w zarządzie majątkiem. Wskazując przykładowo, iż małżonkowie są w szczególności obowiązani udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym, w tym o dokonywaniu samodzielnych czynności zarządu lub o zamiarze dokonania takich czynności, ale też o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny

Informacja o stanie majątku wspólnego oraz zmianach w nim zachodzących może np. dotyczyć danych o środkach zgromadzonych na rachunkach bankowych, uzyskanych dochodach z majątku osobistego i wspólnego itd.

W przypadku planowanych działań przekazywane dane powinny być precyzyjne z uwagi na możliwość złożenia sprzeciwu przez drugiego małżonka. I ewentualne konsekwencje z tym związane.

Współdziałanie to także wzajemne udzielanie sobie rad oraz pomoc przy określonych czynnościach.

Naruszenie powyższych obowiązków może wywołać określone skutki. Przeczytasz o nich w dalszej części.

Uprawnienie do samodzielnego podejmowania decyzji odnośnie majątku wspólnego

Jak napisałam powyżej, nasze prawo wprowadziło zasadę, ze każdy z małżonków może zasadniczo samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, przy czym dla dokonania określonych czynności wymagana jest zgoda drugiego małżonka dla ich ważności. O tym, napiszę jednak kiedy indziej.

Chociaż, przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie – tu zgoda potrzebna nie jest.

Drugi małżonek może wprawdzie dokonywać w stosunku do tego mienia pewnych czynności, ale jedynie:

1)  wówczas, gdy w sprawowaniu zarządu przez uprawnionego małżonka zaistnieje przemijająca przeszkoda, oraz

2) takich, które są niezbędne i bieżące.

Ograniczenie to nie ma zastosowania w wypadku, gdy dane przedmioty majątkowe służą obojgu małżonkom do wykonywania zawodu lub wspólnego prowadzenia przez nich działalności zarobkowej.

Skutki prawne samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym

W przypadku samodzielnego dokonywania danej czynności przez małżonka, tylko on jest jej stroną, mimo  dotyczy ona Waszego wspólnego majątku.

Ma to określone reperkusje.

Skoro tylko jeden małżonek dokonał jej we własnym imieniu, to tylko on ponosi względem drugiej strony takiej czynności odpowiedzialność i tylko ze swego majątku osobistego oraz z niektórych składników Waszego majątku wspólnego (np. ze swojego wynagrodzenia za pracę). Jeżeli natomiast drugi małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie danego zobowiązania, to w takim wypadku wierzyciel będzie mógł żądać zaspokojenia także z całego majątku wspólnego małżonków.

Ale, gdy zobowiązanie zostało zaciągnięte przez jednego z małżonków w sprawie wynikającej z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny, wtedy oboje małżonkowie będą dłużnikami solidarnymi, mimo ze stroną czynności prawnej jest tylko jeden z nich. Odpowiedzialność obejmie wtedy majątek wspólny i oba majątku osobiste.

Kontrola samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym

Warto tez wiedzieć, że wszędzie tam, gdzie możliwe jest takie samodzielne działanie jednego małżonka, drugi małżonek dalej zachowuje kontrolę.

Przede wszystkim, może on się sprzeciwić takiej czynności.

Sprzeciw małżonka

Każdy z małżonków może sprzeciwić się czynności zarządu planowanej przez małżonka. W określonych okolicznościach sprzeciw ten będzie dla drugiego małżonka wiążący jeśli nastąpił przed zawarciem umowy sprzedaży i był znany kontrahentowi.

Wyjątkiem są tu czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzające do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny (np. zapłata czynszu czy kupno jedzenia) albo podejmowane w ramach działalności zarobkowej danego małżonka. W takiej sytuacji sprzeciw nie ma znaczenia.

Czy można jakoś zaradzić takiemu sprzeciwowi?

W takim wypadku istnieje możliwość zwrócenia się do sądu o zezwolenie na dokonanie zamierzonej czynności. Sąd udzieli zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny.

Zatem tylko od nas zależy czy wykażemy, iż planowana czynność prawna rzeczywiście ma na celu dobro rodziny. Niejednokrotnie może się to okazać trudne.

Sankcje w przypadku naruszania zasad współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym

Naruszanie obowiązku współdziałania przez jedno z małżonków w zarządzie majątkiem wspólnym może wywołać przykre konsekwencje.

Pomijając bezskuteczność określonych czynności prawnych, rażące lub uporczywe naruszanie obowiązku współdziałania przez jednego z małżonków może stanowić ważny powód uzasadniający pozbawienie go przez sąd samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym (art. 40 k.r.o.), a nawet ważny powód ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej (art. 52 k.r.o.). O podstawach pozbawienia wspólnego zarządu przeczytasz tutaj: Pozbawienie małżonka prawa zarządu majątkiem wspólnym.

Poza tym możliwa jest odpowiedzialność odszkodowawcza takiego małżonka względem współmałżonka na podstawie art. 415 k.c. za skutki bezprawnego naruszania obowiązku współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym.

Czego nie można robić w trakcie trwania wspólności majątkowej?

Tak długo, jak trwa ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej, żadnemu z małżonków nie przysługuje prawo do żądania podziału majątku wspólnego.

Dopiero po jego ustaniu jest to możliwe. Czyli w przypadku: rozwodu, separacji, zawarcia umowy o ustanowienie rozdzielności majątkowej (intercyzy), orzeczenie sądu ustanawiające przymusową rozdzielność majątkową, ogłoszenie upadłości małżonka, ubezwłasnowolnienie małżonka.

Niedopuszczalne jest ponadto rozporządzanie lub zobowiązywanie się do rozporządzenia udziałem małżonka, który przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. Taka czynność prawna będzie bezwzględnie nieważna.

***

Pamiętaj, że informacje zawarte w tym artykule mają charakter ogólny i nie stanowią porady prawnej. Każda sytuacja jest inna. Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy lub indywidualnej konsultacji skontaktuj się ze mną.

***

Jeżeli spodobał Ci się ten artykuł lub uważasz go za wartościowy, to będzie mi bardzo miło, jeśli podzielisz się nim z innymi. Daj mi znać w rozwiązaniu jakich problemów mogę Ci jeszcze pomóc.

A po więcej prawniczych ciekawostek zapraszam Cię też na Facebooka i Instagram.