Jeśli Twój mąż lub żona postanowi rozpocząć działalność gospodarczą, to warto pomyśleć już na samym początku o tym, jak będzie wyglądała Wasza sytuacja finansowa, gdy nadejdzie kryzys. Bo nawet dobrze prosperujący interes, może mieć problemy z płynnością finansową.   

Dlaczego to takie istotne? Ponieważ może zdarzyć się tak, że działalność ta oprócz zysków, w pewnym momencie zacznie generować długi. Żyjemy w niepewnych czasach, ostatnio mieliśmy do czynienia z lockdownem, który uderzył po kieszeniach wielu osób. I wielu niestety doprowadził też na skraj bankructwa. Obecnie, sytuacja także jest dynamiczna i tak naprawdę nie wiadomo, co przyniesie nam jutro.  

W ostatnim artykule pt. Twój małżonek prowadzi działalność? Możesz odpowiadać za jego długi, opowiadałam Wam, czy takie “firmowe” długi mogą również obciążyć majątek osobisty drugiego małżonka albo Wasz wspólny? Tzn., czy możesz np. stracić swoją kawalerkę zakupioną przed ślubem z powodu długów w swojego małżonka albo czy komornik może zająć Twoją pensję? I generalnie, z jakich składników majątkowych komornik może prowadzić egzekucję takiego “firmowego” długu? 

Ale to była tylko jedna strona medalu, ponieważ opisywałam zasady odpowiedzialności za “prywatne” długi, czyli wynikającej z niespłaconej pożyczki czy niezapłaconej faktury. 

W tym artykule natomiast chcę Ci przybliżyć Twoją sytuację, gdy o długi “firmowe” upomni się ZUS albo fiskus. Bo okazuję się, że wygląda to jeszcze inaczej. 

Dowiesz się, czy rozważając własny biznes nie warto pokusić się o podpisanie intercyzy. To umowa majątkowa małżeńska (w formie aktu notarialnego), której zawarcie może powodować powstanie między Wami rozdzielności majątkowej małżeńskiej.

Odpowiem też na pytanie, czy majątek osobisty współmałżonka także może zostać zajęty? Oraz czy wpływ na zakres odpowiedzialności za długi podatkowe i wobec ZUS ma intercyza, separacja, a nawet rozwód?

To zaczynamy!

Odpowiedzialność współmałżonka za zobowiązania małżonka przedsiębiorcy a wspólność majątkowa

Zasadniczo za dług odpowiada osoba, która swoim postępowaniem go wywołała. Ponosi ona odpowiedzialność całym swoim majątkiem. Inaczej to wygląda jednak w małżeństwie. Może się bowiem zdarzyć, że za dług, który został zaciągnięty przez tylko jednego małżonka będą odpowiadać obydwoje. Czasami odpowiedzialność obejmie jedynie majątek osobisty małżonka prowadzącego firmę i niektóre składniki Waszego majątku wspólnego. Innym razem, także cały Wasz majątek wspólny.

Generalnie egzekucja z majątku wspólnego może mieć miejsce, gdy:

• dług powstał w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, 

• wynika tzw. czynności prawnej (podpisanej przez Twojego małżonka umowy), a nadto, gdy

• Ty jako małżonek, wyraziłeś zgodę na jego powstanie (np. podpisanie umowy kredytowej z bankiem).  

Po szczegóły odsyłam Cię do wspomnianego artykułu pt. Twój małżonek prowadzi działalność? Możesz odpowiadać za jego długi.

Inaczej jest jednak, gdy są to długi względem ZUSu lub Urzędu skarbowego!

Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania podatkowe i względem ZUS

Otóż nasz ustawodawca wymyślił, że odpowiedzialność podatnika pozostającego w związku małżeńskim za wynikające ze zobowiązań podatkowych należności obejmuje nie tylko jego majątek odrębny (osobisty), ale także majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Analogicznie to wygląda w przypadku zobowiązań zusowskich. I zasada ta jest niezależna od jakiejkolwiek zgody współmałżonka.

Chodzi tu jednak tylko o zobowiązania, które powstały po dacie zawarcia małżeństwa. A konkretniej, dzień powstania obowiązku podatkowego musi poprzedzać istnienie ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej.

Wynika z tego, że:

po pierwsze, żadna zgoda współmałżonka nie jest potrzebna, by także ponosił konsekwencje finansowe z tego tytułu

po drugie, że majątek osobisty współmałżonka (np. kawalerka sprzed ślubu) jest bezpieczny – chociaż nie zawsze, ale to w dalszej części artykułu

po trzecie, że małżonek podatnika odpowiada zasadniczo do wysokości majątku wspólnego

po czwarte, opisana zasada odpowiedzialności dotyczy tylko małżonków pozostających we wspólności majątkowej małżeńskiej

po piąte, chodzi o zobowiązania, które powstały po zawarciu małżeństwa

Skoro tak, to może warto podpisać intercyzę?

Intercyza a odpowiedzialność małżonków za zobowiązania podatkowe i względem ZUS

Wiele osób popadając w tarapaty finansowe decyduje się na podpisanie intercyzy, licząc iż w ten sposób uniknie odpowiedzialności. Umowa taka powoduje wprowadzenie np. ustroju rozdzielności majątkowej. Mamy wtedy do czynienia z dwoma odrębnymi majątkami – majątkami osobistymi małżonków. Ale czy na pewno to pomoże?

To zależy od tego kiedy powstało zobowiązanie, o którym mowa oraz, tego czy między małżonkami w ogóle kiedykolwiek istniała wspólność majątkowa małżeńska.

Małżonkowie mogli przecież jeszcze przed zawarciem małżeństwa podpisać intercyzę i wówczas, majątek wspólny nigdy nie powstał. Wtedy, to co opisuję w tym artykule, w ogóle Cię nie dotyczy, jeśli jesteś małżonkiem przedsiębiorcy. 

A co jeśli zdecydowali się na to później, dopiero po jakimś czasie?

Wtedy data powstania zobowiązania ma decydujące znaczenie.

Bo jeśli powstało jeszcze przed podpisaniem takiej umowy, to niestety Wasza sytuacja nie ulegnie zmianie w porównaniu do tej opisanej już powyżej. Co oznacza, że egzekucja będzie mogła być prowadzona zarówno z majątku osobistego Twojego małżonka przedsiębiorcy, ale także z rzeczy wchodzących do Waszego majątku wspólnego przed dniem zawarcia tej umowy, mimo że są już składnikiem majątku osobistego małżonka (Twojego majątku).

Tak samo będzie to wyglądać z resztą w przypadku, gdy ustanie wspólności majątkowej nastąpiło w wyniku prawomocnego orzeczenia sądu, jest skutkiem ubezwłasnowolnienia małżonka lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji (chociaż jest tu pewne ograniczenie zakresu tej odpowiedzialności – przeczytasz o tym niżej).

Natomiast, jeśli zobowiązanie względem Urzędu skarbowego lub ZUSu powstało już po tych zdarzeniach, to wówczas egzekucja może dotyczyć majątku osobistego Twojego małżonka prowadzącego działalność. 

Niestety, jak to zwykle, jest jednak wyjątek. 

Odpowiedzialność współmałżonka po podpisaniu intercyzy

Pomimo podpisania umowy majątkowej małżeńskiej, małżonek przedsiębiorcy w dalszym ciągu może odpowiadać za długi podatkowe. 

Kiedy będzie to miało miejsce? Jeżeli należności powstały w okresie, w którym małżonek ten stale współdziałał wraz ze swoim małżonkiem w prowadzeniu takiej działalności. Oraz, jeśli osiągnął z tego tytułu korzyść majątkową. 

Małżonek przedsiębiorcy będzie wówczas odpowiadał całym swoim majątkiem osobistym, solidarnie razem z nim. Ale, zakres tej odpowiedzialności ograniczony został do wysokości wartości osiągniętej korzyści finansowej. Nie obejmuje on jednak niepobranych przez przedsiębiorcę należności związanych z pełnieniem funkcji płatnika lub inkasenta, z wyjątkiem kwot niepobranych od członków jego rodziny, m.in.: małżonka, z którym zawarł intercyzę, wstępnych, zstępnych, rodzeństwa, małżonków zstępnych, osób pozostających z nim w stosunku przysposobienia.

Na podobnych zasadach, mogą odpowiadać także inne osoby: małżonkowie których wspólność majątkowa została zniesiona przez sąd oraz pozostających w separacji.

To może rozwód? Czy rozwód chroni przed odpowiedzialnością za długi podatkowe i względem ZUSu?

Jak napisałam powyżej, gdy podatnik pozostaje w związku małżeńskim, za zobowiązanie “firmowe” odpowiada zarówno swoim majątkiem osobistym, ale też całym majątkiem wspólnym.

Czy rozwód zmienia tę sytuację? I tak i nie. 

Po rozwodzie, przedsiębiorca w dalszym ciągu odpowiada swoim majątkiem osobistym. Tym, który miał przed rozwodem, ale i tymi składnikami, które przypadną mu w wyniku podziału majątku wspólnego. 

Jego małżonek odpowiada natomiast na następujących zasadach:

1. za zobowiązania, które powstały w trakcie wspólności majątkowej małżeńskiej (a zatem przed rozwodem)

2. całym swoim majątkiem – zarówno osobistym, jak i przypadającą mu częścią majątku wspólnego (ewentualna egzekucja może być prowadzona z całego Twojego majątku – z kawalerki, którą kupiłaś przed ślubem, oszczędności, które dostałaś w darowiźnie od rodziców w trakcie małżeństwa, sprzętu AGD, który otrzymałaś w wyniku podziału majątku wspólnego, czy Twojej pensji, którą dostajesz już po rozwodzie)

3. ale odpowiedzialność ta jest ograniczona kwotowo – tylko do wysokości wartości przypadającego rozwiedzionemu małżonkowi udziału w majątku wspólnym

Oznacza to, że jeśli jesteś małżonkiem przedsiębiorcy, to organ egzekucyjny może sobie zasadniczo wybrać, które składniki będzie chciał zlicytować (jeśli nie jesteś w stanie spłacić zaległości), ale ogólna kwota jaka z tego tytułu przypadnie wierzycielowi nie może być wyższa niż równowartość udziału, jaki Ci przypadł w majątku wspólnym, jaki zgromadziłaś w trakcie małżeństwa. 

Przykład. Ewa i Marek byli małżeństwem. W jego trakcie dorobili się majątku o ogólnej wartości 100.000 zł. Wartość udziału, który przypadnie każdemu z małżonków po rozwodzie wyniesie po 50.000 zł (ich udziały były równe). W trakcie trwania małżeństwa, powstały jednak długi podatkowe związane z działalnością gospodarczą prowadzoną przez Marka. Ewa także zostanie pociągnięta do odpowiedzialności za te zobowiązania. A egzekucja może być prowadzona z całego majątku, jaki posiada. A zatem z samochodu, jaki nabyła przed ślubem, obrazów, jakie dostała w spadku w trakcie małżeństwa, lokat, które otrzymała w wyniku podziału majątku wspólnego, ale też z obecnie uzyskiwanego (po rozwodzie) wynagrodzenia za pracę. Istnieje jednak limit tej odpowiedzialności – równowartość udziału, jaki jej przypadł w majątku wspólnym, jaki zgromadziła wspólnie z Markiem w trakcie małżeństwa. Organ egzekucyjny nie może żądać od niej więcej. 

Fiskusowi nie wolno jednak domagać się od rozwiedzionego małżonka spłaty należności niepobranych przez współmałżonka w związku z pełnieniem funkcji płatnika lub inkasenta oraz odsetek i kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie.

Podobnie będzie to wyglądać w przypadku małżonków w separacji oraz gdy doszło do unieważnienia małżeństwa.

***

Jeśli masz pytania, potrzebujesz pomocy lub indywidualnej konsultacji skontaktuj się ze mną.

Jeżeli spodobał Ci się ten artykuł lub uważasz go za wartościowy, to będzie mi bardzo miło, jeśli podzielisz się nim z innymi. Daj mi znać w rozwiązaniu jakich problemów mogę Ci jeszcze pomóc.

A po więcej prawniczych ciekawostek zapraszam Cię też na Facebooka i Instagram.